سالنامه قرآن و برهان (شماره شش)

مطالعات قرآنی مستشرقان طی سده‌های گذشته تحول بسیار داشته است. نخستین تلاش غربیان در اسلام‌شناسی با رویکرد جدلی و تبشیری همراه بوده اما امروزه به نظر می‌رسد رویکرد غالب این پژوهش‌ها علمی و آکادمیک است. در این مطالعات، مستشرقان غیرمسلمان با وجود اختلاف در عقاید و فرهنگ و زبان، با مطالعه منابع اسلامی به پژوهش در مورد قرآن و اسلام می‌پردازند. هدف از پژوهش حاضر آشنایی افراد جامعه با تاریخچه، انگیزه‌ها، نتایج و آسیب‌های این مطالعات است؛ بدین ‌منظور مروری بر مقالات مرتبط با مطالعات قرآنی مستشرقان بر اساس مقالات منتشر شده در مجلات معتبر و رجوع به منابع و آثار مرتبط انجام شد. مقالات از طریق پایگا‌ه‌های معتبر علمی و با جست‌وجوی کلیدواژه‌های تعیین شده انتخاب و گزینش شد. یافته‌ها حاکی از آن است که از دستاوردهای مهم مطالعات قرآنی مستشرقان می‌توان به انتشار متون قدیمی و نایاب اسلامی و عربی، فهرست‌سازی نسخه‌های خطی، تاریخ‌گذاری مصاحف کهن، پروژه کورپوس کورانیکوم و در مجموع ایجاد دیدگاه‌های نو در مطالعات اسلامی و آموزش روش‌های جدید و علمی تحقیق اشاره کرد. اما گاهی نتایج این پژوهش‌ها به دلیل وجود پیش‌فرض‌ها یا عدم بهره‌گیری از منابع معتبر، عدم توجه به قواعد برداشت از منابع یا تسلط ‌نداشتن به زبان و ادبیات عرب، ضعیف، غیر علمی و بر پایه حدس و گمانه‌زنی ارائه می‌شود. نتیجه اینکه به نظر می‌رسد شناخت دقیق دیدگاه‌ها، انگیزه‌ها، نتایج مثبت و پیامدهای منفی پژوهش‌های مستشرقان ضرورت دارد تا علاوه بر استفاده از روش‌ها و عملکردهای علمی آن‌ها در مواردی که نتایج پژوهش‌ها ضعیف و غیرعلمی است با نقد و تجزیه و تحلیل نظرات آن‌ها به وسیله استدلال‌های منطقی و مبانی دینی و عقلی از بدآموزی و خدشه‌دار شدن باورها و اعتقادات عموم جلوگیری شود.